Niet lang nadat het portret van Leendert opdook op een Amerikaanse website, vonden we een tweede portret: van zijn dochter Helena, óók in Amerika. Het is wel heel toevallig dat de enige bekende Den Berger-portretten allebei in de VS verzeild zijn geraakt. Je zou misschien denken dat ze tegelijkertijd de oversteek maakten, maar dat is niet zo.
Eerder schreven we al over Leenderts portret, en hoe dat na de Tweede Wereldoorlog door een Amerikaanse kunstliefhebber werd gekocht, die het met andere Europese kunst naar Amerika verscheepte. Helena’s portret reisde mee met haar nazaten, die zich in de 19de eeuw eerst op Curaçao en later in New York vestigden. Bill Scholtz is een nakomeling van hen. Hij heeft zijn familiegeschiedenis online gezet, en ook de familieportretten. Zo komt het dat we nu niet alleen Leendert in de staalblauwe ogen kunnen kijken, maar ook portretten hebben van zijn dochter Helena én zijn schoonzoon Adriaan van Dalen.
Helena werd in 1777 geboren en groeide op op Brakestein. Ze had een broer, drie oudere zussen en één jonger zusje. Een zusje overleed toen Helena 6 jaar was, en twee anderen volgden in 1787. Helena’s vader en moeder waren verlichte mensen, die hun dochters niet wilden achterstellen bij hun zoon. In hun testament lieten ze vastleggen dat Helena en haar zus Stijntje tot hun 25ste jaarlijks een uitkering zouden krijgen van 150 gulden, en bovendien een eenmalig bedrag van duizend gulden – ongeveer net zoveel als de opleiding van hun zoon had gekost.
Helena ging voor zover we weten niet naar een kostschool zoals haar broer Matthijs, maar zal ongetwijfeld thuis een goede opleiding gekregen hebben. Daardoor, en met haar jaarlijkse uitkering en erfenis in het vooruitzicht, was ze een goede huwelijkspartij. Ze trouwde toen ze 29 was, met marineofficier Adriaan van Daalen (die eerder bij de VOC had gevaren). Tijdens haar eerste huwelijksjaren, toen haar man veel op zee was, verbleef Helena bij haar moeder op Brakestein. Hier kreeg ze in 1808 ook haar eerste kind, dat bij de geboorte overleed. Later volgden nog twee zoontjes die allebei de volwassen leeftijd bereikten, en een dochtertje dat jong overleed.
Helena en Adriaan woonden in Alkmaar, en hier lieten ze ergens na 1830 hun portretten schilderen. De datering is niet helemaal duidelijk, omdat Adriaan een schout-bij-nacht uniform draagt, en die rang kreeg hij in 1839. Maar Helena was toen al overleden, in 1834. Hoe dan ook, de portretten belandden later in Curaçao, waar hun zoon Adriaan jr. zich in 1834 vestigde.
Op haar portret draagt Helena een roodbruine jurk en een opvallende Westfriese kap met een grote zilveren voorhoofdsnaald en gouden of vergulde boeken aan het oorijzer. Daarboven zie je zilveren kapspelden een twee flinke trossen ‘toertjes’, gedraaide haarlokken. Om haar hals heeft ze een dubbele rij grote ovale, lichtbruine edelstenen – misschien tijgeroog? – in een gouden zetting. Alles straalt rijkdom uit, zeker voor haar tijdgenoten. Maar wat ook opvalt, is hoeveel Helena op haar vader lijkt! Hetzelfde smalle gezicht, de prominente neus en blauwe ogen. Iemand die ontzag inboezemt en als marinevrouw ongetwijfeld haar mannetje wist te staan!
Het zou mooi zijn om meer te weten te komen over Helena’s dracht en over de schilder die haar en haar man portretteerde. Maar vooralsnog zijn we verguld met deze vondst én met de foto’s die we via Helena’s Amerikaanse nazaten ontvingen. En het is een mooi idee dat de portretten van Helena en Adriaan nu nog steeds door de familie gekoesterd worden.
